Սամոսատում նահատակված Սուրբ Հիպիրիքյանների, Սևերիանոս Սեբաստացու, Բաբելաս ծերունու և նրա ութսունչորս աշակերտներ հիշատակության օր
Հիպիրիքյաններ
Սրանք Գաղերիոս, կամ Մաքսիմինոս Դաժ կայսեր օրոք՝ Գ դարի վերջերին, կամ Դ դարի սկզներին ապրած յոթ վկաներ են Երրորդ Հայք կոչված Հայաստանի Հարավային մասի Սամոսատ քաղաքից: Իրենց քաղաքում կուռքերի պատվին կազմակերպված մի տոնախմբության ժամանակ, Հիպերիքոսը և իր ընկեր Փիլոթեոսը իրենց տան մեջ աղոթում էին: Սրանց բարեկամներից հինգ հոգի, որոնք հեթանոս էին, այցի եկան իրենց երկու ընկերներին, և տեսնելով, որ նրանք օրվա տոնի ուրախությանը չեն մասնակցում, հետաքրքրվեցին պատճառի մասին: Նրանք էլ հայտնեցին իրենց քրիստոնյա լինելը և խոսեցին կուռքերի ոչնչության մասին և Քրիստոսին քարոզեցին: Բարեկամները համոզվեցին, հավատացին և մկրտվեցին: Բոլորը միասին դատավորի մոտ տարվեցին և ամուր մնացին իրենց քրիստոնեական հավատքի մեջ: Գանակոծվեցին և բանտ նետվեցին: Երկար հարցաքննության և չարչարանքների ենթարկվեցին, որի ժամանակ ժողովրդի կողմից հիացական արտահայտություններ հնչեցին նրանց վերաբերյալ: Ի վերջո հրամայվեց նրանց քաղաքից դուրս խաչել և հաջորդ օրը, երբ դեռ չէին մահացել, յուրաքանչուրի գլխին մի գամ մեխելով նահատակեցին: Հայերս նրանց հիշատակը տոնում ենք Ս. Խաչին հաջորդող յոթերորդ երեքշաբթի օրը:
Սևերիանոս Սեբաստացի
Լիկիանոս կայսեր օրոք Սեբաստիայի շրջանի արքունի բանակում մի ականավոր զինվորական էր: Երբ վերոհիշյալ քառասուն զինվորները բանտարկված էին, այցելում էր նրանց և հոգ էր տանում նրանց մասին: Նրանց նահատակությունից հետո շարունակում է պաշտպանել քրիստոնյաներին և քննադատել իշխանավորներին, որոնք անտեղի և անիրավ կերպով հալածում էին քրիստոնյաներին: Ի վերջո, Սեբաստիայի կայսերական դքսի կողմից հրավիրվում է պատասխան տալու իր հակապետական գործերի և խոսքերի համար: Սևերիանոսը ներկայացավ դքսին և ընդունեց, որ պաշտպանում է քրիստոնյաներին, քանի որ ինքն էլ նույն կրոնին է պատկանում և հաստատեց, որ կայսեր հալածանքի հրամանը անիրավ է և հակառակ է կայսրության լավագույն շահերին: Դուքսը հրամայեց արջառաջլով ծեծի եթարկել նրան: Եվ ապա ավելացրեց. «Հանդգնությանդ պտուղը քաղեցի՞ր, այժմ խոհեմ եղիր և պետական կրոնին վերադարձիր»: Անօգուտ եղան նրա բոլոր սպառնալիքները և խստությունները, որոնց բոլորին համարձակ պատասխաններ տվեց Սևերիանոսը: Ի վերջո դուքսը հրամայեց պարանոցից և ոտքերից ծանր քարեր կախելով՝ քաղաքի պարսպից կախել: Եվ դատավորը նրան հեգնելով ասաց. «Հիմա վարձդ կառնես Երկնավոր Հորիցդ»: Սակայն Սևերիանոսը չի պատասխանում, այլ աղոթում է. «Հավիտենական Աստված, Քեզ եմ կանչում, Դո՛ւ, որ կյանքի և մահվան Տերն ես, ինձ շնորհիր երկնային հաղթանակը, որպեսզի անօրեն թշնամին չպարծենա իմ վրա. ամեն ինչ Քո փառքի և կամքի համաձայն լինի»: Եվ նաև շարունակեց աղոթել հալածվող քրիստոնյաների համար, նրանց Աստվածային օգնությանը հանձնելով. «Նրանց Քո սուրբ անունը փառավորելու համբերություն և համարձակություն տուր»: Ապա ավանդեց հոգին: Մարմինը մաս-մաս պարսպից ներքև թափվեց, որոնց քրիստոնյաները տեր կանգնելով՝ խնամքով հավաքեցին և իր գյուղ տանելով՝ պատվով թաղեցին: Հայերս նրա հիշատակը տոնում ենք Ս. Խաչի յոթերորդ երեքշաբթի օրը:
Բաբելաս ծերունի և ութսունչորս աշակերտներ
Թորգոմ Պարիարք Գուշակյանը հետևյալն է ասում սրանց մասին. «Բաբելասը Մաքսիմինոս կայսեր օրոք Բյութանական մի քաղաքում ծեր ուսուցիչ էր, որը քրիստոնյա մանուկներին կրթում և դաստիարակում էր Ս. Գրքի ուսմունքների մեջ և հեթանոսներին նույնպես քարոզում էր Ավետարանի հավատքը: Կայսրը, նրա մասին տեղեկանալով, հարցրեց, թե ինչո՞ւ օտարներին էլ է ուսուցանում, այլ ոչ թե միայն յուրայիններին, ծերունին պատասխանեց. «Քանզի քրիստոնյաներինն է ճշմարիտ կրոնը»: Այս խոսքի վրա փշրեցին նրա ծնոտն ու ատամները և ապա գլխատեցին նրան, և նրա հետ էլ, որպես անարատ գառնուկների, գլխատեցին ութսունչորս մանուկներին, որոնց ծնողները, երբ տրտմալից խնդությամբ իրենց վարդապետի հետ նրանց թաղում էին, հավատում էին, որ նրանք անարատ զոհաբերություն եղան Աստծուն: Հայերս նրանց հիշատակը տոնում ենք Ս. Խաչի յոթերորդ երեքշաբթի օրը;
«Համաքրիստոնեական Սուրբեր», Շնորհք արքեպս. Գալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐ» մատենաշար, Երևան1997
Արևելահայերենի փոխադրեց՝ Վաչագան սրկ. Դոխոլյանը
